Logistics thương mại điện tử: Tốc độ + chi phí = thành công

Tốc độ là vũ khí cạnh tranh

Trong thương mại điện tử hiện đại, thời gian giao hàng gần như trở thành yếu tố quyết định trải nghiệm người tiêu dùng. Nghiên cứu của PwC năm 2023 cho thấy, hơn 40% người tiêu dùng trực tuyến sẽ từ bỏ giỏ hàng nếu thời gian giao hàng ước tính quá dài. Trong khi đó, một khảo sát từ Meta và Bain & Company tại khu vực Đông Nam Á chỉ ra rằng, 64% khách hàng sẵn sàng chuyển sang nền tảng khác nếu dịch vụ giao hàng chậm hoặc không linh hoạt.

Để đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe đó, các công ty logistics đã tăng tốc đầu tư vào hạ tầng “kho gần” (micro-fulfillment center), đặc biệt tại các đô thị lớn. Những trung tâm này giúp rút ngắn thời gian giao hàng xuống chỉ còn vài giờ, thậm chí dưới 30 phút với một số dịch vụ như GrabExpress hay ShopeeFood Express.

Ngoài ra, các nền tảng giao nhận đang triển khai giao hàng theo khung giờ, cho phép khách lựa chọn thời gian phù hợp để tăng sự chủ động và hài lòng. Các mô hình như “same-day delivery” (giao trong ngày) hay “instant delivery” (giao tức thì) tuy mang lại áp lực vận hành cao, nhưng lại là “điểm cộng” trong mắt khách hàng hiện đại.

Bài toán chi phí chưa có đáp án

Mức độ cạnh tranh cao và nhu cầu giao hàng nhanh đã khiến các công ty buộc phải đầu tư lớn vào công nghệ, kho bãi và đội ngũ vận hành. Tuy nhiên, điều này lại dẫn đến một thực tế: chi phí logistics tăng nhanh hơn doanh thu thương mại điện tử tại nhiều thị trường mới nổi.

Ở Việt Nam, theo Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA), chi phí logistics chiếm khoảng 16–20% GDP – cao hơn mức trung bình toàn cầu (khoảng 10–12%). Đặc biệt, chi phí vận chuyển chặng cuối có thể chiếm tới 50% tổng chi phí logistics. Đây là lý do nhiều startup công nghệ logistics tại Việt Nam như Loship, AhaMove hay GHTK đang chuyển sang mô hình “giao hàng gom đơn” (batch delivery), tận dụng AI để phân tích tuyến đường tối ưu nhằm giảm quãng đường và thời gian giao hàng.

Thêm vào đó, một số doanh nghiệp đã thử nghiệm “mô hình chi phí linh hoạt” – cho phép người tiêu dùng chọn giữa gói giao hàng nhanh (trả phí cao) và gói tiết kiệm (thời gian lâu hơn, phí thấp). Mô hình này giúp cân bằng ngân sách và đồng thời “chia sẻ gánh nặng” chi phí với người tiêu dùng một cách minh bạch.

Công nghệ và xu hướng xanh

Theo báo cáo “Future of Logistics” của DHL, 89% lãnh đạo doanh nghiệp tin rằng số hóa toàn bộ chuỗi cung ứng là điều bắt buộc trong 5 năm tới. Đặc biệt, công nghệ blockchain đang được áp dụng rộng rãi để minh bạch hóa quy trình giao nhận, giúp chống gian lận và cải thiện thời gian xử lý thủ tục.

AI và học máy (machine learning) cũng đóng vai trò then chốt trong việc dự báo nhu cầu và phân tích dữ liệu khách hàng. Những công nghệ này cho phép doanh nghiệp cá nhân hóa dịch vụ và tối ưu hóa kho bãi, giảm tồn kho dư thừa – một trong những nguyên nhân làm đội chi phí lưu kho.

Trong xu hướng bền vững, các tập đoàn lớn như Maersk, UPS, và FedEx đã cam kết “zero carbon” vào năm 2050, đầu tư hàng tỷ USD vào xe điện, năng lượng mặt trời và các giải pháp carbon offset. Ở khu vực Đông Nam Á, Shopee và Lazada bắt đầu thử nghiệm giao hàng bằng xe máy điện, trong khi ở Việt Nam, startup E-Delivery cung cấp dịch vụ giao hàng bằng xe đạp điện và trạm sạc di động ở TP.HCM.

Các chính sách của nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng. Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt chiến lược phát triển ngành logistics đến năm 2030, trong đó nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số và phát triển logistics xanh.

Trong cuộc đua đổi mới ngành logistics, công nghệ không chỉ giúp tăng tốc mà còn là chìa khóa để ‘xanh hóa’ chuỗi cung ứng – nơi dữ liệu, năng lượng sạch và mô hình bền vững cùng lúc trở thành tiêu chuẩn cạnh tranh mới.

Khả năng thích ứng linh hoạt và tối ưu hóa vận hành là yếu tố then chốt để doanh nghiệp logistics tồn tại và phát triển. Không thể chỉ chạy theo tốc độ mà bỏ quên hiệu quả chi phí, và cũng không thể cắt giảm chi phí đến mức ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng.

Một chiến lược toàn diện đòi hỏi đầu tư vào công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, kết nối dữ liệu chặt chẽ và phát triển mô hình logistics bền vững. Những doanh nghiệp biết tận dụng dữ liệu để dự báo nhu cầu, biết sử dụng công nghệ để cá nhân hóa dịch vụ, và biết đồng hành cùng xu hướng “xanh hóa” sẽ là những người dẫn đầu trong cuộc chơi logistics thương mại điện tử.