"Thuế ‘có đi có lại’, nước Mỹ làm dậy sóng toàn cầu!

Thuế "có đi có lại" - những tác động?

Chính sách “Reciprocal Tariffs” (thuế quan có đi có lại) của chính quyền Trump nhấn mạnh sự công bằng thương mại bằng cách áp đặt thuế quan tương xứng với các nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ. Thay vì chỉ tập trung vào một số ngành như các gói thuế trước đây, chính sách lần này áp dụng diện rộng trên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia mục tiêu, khiến tác động trở nên toàn diện và sâu rộng hơn.

Mức thuế áp dụng cụ thể như sau: Trung Quốc chịu thuế 54%, Việt Nam 46%, Đài Loan 32%, Hàn Quốc 25%, Nhật Bản 24% và EU 20%. Các quốc gia có mối quan hệ thương mại chặt chẽ nhưng thâm hụt ít hơn hoặc có quan hệ đồng minh thân cận như Canada và Mexico được miễn áp dụng lần này nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ các chính sách thuế khác liên quan đến fentanyl.

Chính quyền Mỹ lý giải rằng biện pháp này nhằm giảm thâm hụt thương mại đang tăng cao (trên 1 nghìn tỷ USD năm 2024) và phục hồi công nghiệp sản xuất trong nước. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng sự can thiệp này có thể làm rối loạn chuỗi cung ứng toàn cầu và dẫn đến phản ứng trả đũa từ các đối tác thương mại.

Nguy cơ chiến tranh thương mại bùng nổ

Ngay sau khi chính sách thuế quan được công bố, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế đã lên tiếng phản đối kịch liệt. Trung Quốc gọi đây là hành động bảo hộ thương mại trắng trợn, đồng thời tuyên bố sẽ “không khoan nhượng” và sẵn sàng thực hiện các biện pháp trả đũa bằng chính sách thuế tương đương đối với hàng Mỹ.

Liên minh châu Âu (EU) thông qua Chủ tịch Ủy ban Ursula von der Leyen đã chỉ trích động thái của Mỹ là "thiếu trách nhiệm" và đi ngược lại các nguyên tắc thương mại quốc tế, đồng thời chuẩn bị đưa vụ việc ra Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Nhật Bản và Hàn Quốc, dù có quan hệ đồng minh an ninh với Mỹ, vẫn cho rằng mức thuế là vô lý và không tương xứng với giá trị thương mại hai chiều.

Việt Nam, quốc gia chịu mức thuế cao thứ hai, tỏ ra đặc biệt quan ngại, cho rằng chính sách này gây tổn hại nghiêm trọng đến hàng triệu lao động trong các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, điện tử và thủy sản. Bộ Công Thương Việt Nam kêu gọi Mỹ đối thoại song phương để tháo gỡ bất đồng, đồng thời thúc đẩy đàm phán đa phương với ASEAN và các đối tác khác để giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

Tài chính toàn cầu chao đảo và nỗi lo khủng hoảng chuỗi cung ứng

Chỉ vài giờ sau tuyên bố của Tổng thống Trump, các chỉ số chứng khoán lớn tại Mỹ và châu Âu đồng loạt lao dốc. Dow Jones mất 1.679 điểm (4%), S&P 500 giảm 4,84% và Nasdaq tụt gần 6%. Đây là cú sụt mạnh nhất kể từ khủng hoảng COVID-19. Thị trường mất hơn 3,1 nghìn tỷ USD giá trị chỉ trong một ngày giao dịch.

Các cổ phiếu công nghệ và tiêu dùng như Apple, Nike, Tesla... chịu tác động nặng do phụ thuộc lớn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt từ Trung Quốc và Đông Nam Á. Trong khi đó, đồng USD giảm giá do tâm lý lo ngại nhà đầu tư rút vốn, trong khi giá vàng và đồng yên Nhật tăng mạnh như nơi trú ẩn an toàn.

Không chỉ các thị trường tài chính, giới doanh nghiệp Mỹ cũng lên tiếng cảnh báo. Hiệp hội Bán lẻ Quốc gia (NRF) và Liên đoàn các Nhà sản xuất Mỹ (NAM) đều cho rằng mức thuế này sẽ đẩy giá hàng hóa trong nước lên cao, làm giảm tiêu dùng, kìm hãm tăng trưởng và dẫn đến sa thải hàng loạt lao động nếu căng thẳng kéo dài.

Lạm phát, suy thoái và rủi ro địa chính trị lan rộng

Nhiều chuyên gia kinh tế có tiếng cho rằng chính sách thuế quan của ông Trump sẽ gây tác động ngược và không đạt được mục tiêu đề ra. GS. Kimberly Clausing từ Viện Peterson nhận định rằng các mức thuế sẽ gây lạm phát nhập khẩu, đặc biệt với các mặt hàng tiêu dùng như thực phẩm, quần áo và linh kiện điện tử, khiến người tiêu dùng Mỹ chịu thiệt thòi nhiều nhất.

Tổ chức OECD và Ngân hàng Thế giới cùng đưa ra cảnh báo rằng chính sách này có thể làm giảm tăng trưởng toàn cầu từ 2,7% xuống còn 2,1% nếu các đối tác của Mỹ áp dụng biện pháp trả đũa tương đương. Nguy cơ chiến tranh thương mại lan rộng có thể đẩy nền kinh tế thế giới vào suy thoái trong bối cảnh đã mấp mé khủng hoảng năng lượng và khủng hoảng địa chính trị tại Trung Đông và Ukraine.

Một rủi ro lớn khác là khả năng các nước như Trung Quốc, Nga và Iran tranh thủ xây dựng liên minh thương mại riêng nhằm tránh phụ thuộc vào đồng USD và hệ thống tài chính do phương Tây kiểm soát. Điều này sẽ đẩy thế giới tiến gần hơn đến mô hình kinh tế chia rẽ và xung đột kéo dài giữa các khối.

Chính sách “có đi có lại” - con dao hai lưỡi cho Mỹ và trật tự thương mại toàn cầu

Chính sách thuế quan “có đi có lại” của Tổng thống Donald Trump không chỉ là một biện pháp kinh tế mà còn mang đậm màu sắc chính trị, nhằm tái khẳng định khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết” trong bối cảnh chiến dịch tranh cử 2024 vừa khép lại. Tuy nhiên, việc áp thuế một cách rộng khắp và thiếu cân nhắc có thể khiến chính Mỹ trở thành nạn nhân của chính sách bảo hộ mà họ khởi xướng.

Với vai trò là trung tâm của mạng lưới thương mại toàn cầu, Hoa Kỳ có quyền lực định hình trật tự kinh tế quốc tế, nhưng cũng có trách nhiệm duy trì sự ổn định đó. Khi các quyết định mang tính đơn phương lấn át đối thoại và hợp tác, hậu quả sẽ không chỉ là sụt giảm chứng khoán hay lạm phát ngắn hạn, mà còn là sự xói mòn lòng tin vào hệ thống thương mại đa phương.

Chính sách “có đi có lại” có thể khiến Mỹ thu hút được một bộ phận cử tri trong nước, nhưng nếu không được điều chỉnh linh hoạt và đối thoại trên bàn đàm phán quốc tế, nó sẽ trở thành điểm khởi đầu cho một trật tự thương mại mới – nơi mà những bất thường thay thế luật pháp quốc tế, và lợi ích ngắn hạn làm lu mờ trách nhiệm dài hạn. Đó là điều mà không một nền kinh tế nào, kể cả nước Mỹ, có thể chịu đựng lâu dài.