ASEAN và cuộc đua xây dựng chuỗi cung ứng bền vững

Bối cảnh toàn cầu

Sự thay đổi trong toàn cầu hóa

Trong hai thập kỷ qua, toàn cầu hóa chủ yếu được định hình bởi động lực giảm chi phí sản xuất thông qua gia công ở các quốc gia có chi phí thấp. Tuy nhiên, kể từ sau đại dịch COVID-19 và cuộc xung đột thương mại Mỹ – Trung, làn sóng toàn cầu hóa đã chuyển hướng. Các doanh nghiệp giờ đây không chỉ tìm kiếm tối đa hóa lợi nhuận mà còn chú trọng đến khả năng phục hồi, đa dạng hóa và tính bền vững của chuỗi cung ứng.

Tác động đến chuỗi cung ứng

Báo cáo của World Economic Forum (2023) chỉ ra rằng 75% các công ty lớn đang tái cấu trúc chuỗi cung ứng để tăng tính linh hoạt, giảm phụ thuộc vào một quốc gia duy nhất. Các yếu tố ESG (môi trường – xã hội – quản trị), công nghệ số và tự chủ chiến lược đang trở thành tiêu chí đánh giá chuỗi cung ứng hiện đại.

Vai trò của ASEAN

Vị trí chiến lược

Nằm giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, ASEAN kiểm soát nhiều tuyến đường hàng hải chiến lược như Eo biển Malacca – nơi lưu thông hơn 30% hàng hóa toàn cầu. Điều này mang lại cho khu vực một lợi thế địa chính trị rõ rệt trong việc phát triển các trung tâm logistics và sản xuất kết nối toàn cầu.

Tiềm năng phát triển

Với dân số hơn 680 triệu người, trong đó hơn 60% ở độ tuổi lao động, cùng với chính sách mở cửa và các hiệp định thương mại như RCEP, ASEAN là một điểm đến hấp dẫn cho FDI. Việt Nam, Thái Lan, Indonesia và Malaysia đang trở thành những "mắt xích" chiến lược trong chuỗi cung ứng khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Chiến lược xây dựng chuỗi cung ứng bền vững

Phát triển hạ tầng và logistics

ASEAN cần đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng xuyên quốc gia như đường sắt cao tốc, hành lang kinh tế Đông – Tây, cảng biển kết nối. Các trung tâm logistics như cảng Cái Mép (VN), Laem Chabang (Thái Lan), và Tanjung Pelepas (Malaysia) đóng vai trò đầu mối quan trọng trong giao thương khu vực.

Ứng dụng công nghệ số

Một hệ sinh thái số chung cho ASEAN sẽ cho phép các doanh nghiệp – đặc biệt là SMEs – quản lý dữ liệu sản xuất, truy xuất nguồn gốc và tối ưu chuỗi cung ứng. Blockchain, AI và IoT sẽ là chìa khóa đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng yêu cầu cao về ESG và truy xuất nguồn gốc.

Thúc đẩy thương mại nội khối

Việc đơn giản hóa thủ tục hải quan, đồng bộ hóa tiêu chuẩn kỹ thuật, số hóa chứng nhận xuất xứ (C/O form D), và hài hòa mã HS là điều kiện tiên quyết để tạo ra một thị trường chung thực sự. Theo ADB (2024), thương mại nội khối ASEAN hiện mới chiếm khoảng 23% tổng kim ngạch – một tỷ lệ còn thấp so với EU (~60%).

Hợp tác và đầu tư

Thu hút FDI định hướng ASEAN

Chiến lược "FDI chất lượng cao" cần được ASEAN chú trọng – khuyến khích các nhà đầu tư có cam kết về chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và phát triển công nghiệp phụ trợ. Một Quỹ Đầu tư “Made in ASEAN” do các nước thành viên đồng tài trợ sẽ giúp hỗ trợ SMEs và thúc đẩy cụm công nghiệp liên quốc gia.

Hợp tác nội khối

Ngoài chính sách kinh tế, cần xây dựng khung pháp lý chung về an ninh chuỗi cung ứng, dữ liệu và bảo vệ người tiêu dùng. Tăng cường phối hợp trong lĩnh vực nghiên cứu & phát triển (R&D) giữa các trung tâm như Singapore, Kuala Lumpur và TP.HCM sẽ tạo nên động lực đổi mới sáng tạo khu vực.

Toàn cầu hóa đang bước vào một giai đoạn mới – nơi tính linh hoạt, bền vững và công nghệ là trụ cột. ASEAN, nếu biết tận dụng thời điểm này để thúc đẩy hội nhập nội khối và đổi mới mô hình phát triển, sẽ trở thành một cực sản xuất và tiêu dùng chiến lược trong chuỗi giá trị toàn cầu.

“ASEAN cần đẩy mạnh hội nhập kinh tế và nâng cao khả năng thích ứng để đối phó với các thách thức đa chiều. Việc tiếp tục theo lối mòn cũ sẽ không còn phù hợp với một khu vực năng động như hiện nay.”
— Trích “Chiến lược phát triển ASEAN đến năm 2025”