Ngoại giao thuế: Việt Nam chọn đối thoại thay đối đầu

Việc Hoa Kỳ tuyên bố hoãn áp thuế trong 90 ngày và tạm thời hạ xuống mức 10% được xem là thắng lợi bước đầu của chính sách ngoại giao kinh tế chủ động, linh hoạt và quyết đoán. Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với xu thế bảo hộ thương mại và điều chỉnh chuỗi cung ứng, câu chuyện “phòng thủ mềm” nhưng hiệu quả của Việt Nam càng trở nên có giá trị thực tiễn.

Đề xuất trì hoãn và cam kết tăng cường nhập khẩu

Ngay sau khi Hoa Kỳ tuyên bố áp mức thuế 46%, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có văn bản gửi chính quyền Washington đề xuất trì hoãn 45 ngày, nhằm tạo điều kiện cho hai bên đối thoại và tìm tiếng nói chung. Thời điểm đó, Bộ Công Thương Việt Nam cũng chủ động liên lạc với Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) để làm rõ những nỗ lực của Việt Nam trong việc cân bằng cán cân thương mại song phương. Kèm theo đề xuất, Việt Nam cam kết tăng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm các mặt hàng công nghệ, nông sản, hàng hóa quốc phòng và an ninh – lĩnh vực mà Hoa Kỳ quan tâm. Điều này cho thấy Việt Nam không né tránh mà lựa chọn cách tiếp cận mang tính xây dựng và thực chất.

Thông tin này cho thấy Việt Nam không chỉ xử lý vấn đề ở cấp độ song phương, mà còn định vị mình trong chiến lược thương mại toàn cầu của Hoa Kỳ. Đây là một chiến lược "phòng thủ mềm" nhưng linh hoạt, trong đó Việt Nam vừa bảo vệ lợi ích quốc gia vừa thể hiện là một đối tác đáng tin cậy trong mắt Washington.

Trong một động thái ngoại giao đáng chú ý, ngày 4/4/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Trump. Theo Reuters, cuộc trao đổi này được mô tả là “rất hiệu quả”, với tín hiệu tích cực rằng hai nước sẽ tiếp tục thảo luận để đạt được một hiệp định thương mại mang tính công bằng và đôi bên cùng có lợi. Ngay sau đó, Hoa Kỳ công bố hoãn thuế trong 90 ngày và chỉ áp mức tạm thời là 10% – một sự lùi bước mang tính chiến thuật, phản ánh sự công nhận đối với nỗ lực điều chỉnh chính sách của Việt Nam.

Vai trò của doanh nghiệp và tổ chức thương mại trong công tác vận động chính sách

Không chỉ chính phủ, các tổ chức đại diện doanh nghiệp như VCCI và AmCham Việt Nam cũng phát huy vai trò chủ động trong vận động chính sách. Vào đầu tháng 4, hai tổ chức này đã gửi thư trực tiếp đến Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Howard Lutnick và Chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng viện Mỹ, bày tỏ quan ngại về mức thuế quá cao có thể làm tổn thương cả hai nền kinh tế. Họ nhấn mạnh rằng mức thuế 46% là “không có cơ sở kinh tế” và có thể phá vỡ niềm tin thương mại song phương đã được xây dựng trong suốt nhiều năm qua.

Về phía cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt trong các ngành có giá trị xuất khẩu lớn như dệt may, da giày, gỗ và điện tử, đã tích cực tham gia vào các cuộc làm việc với chính phủ để cập nhật thông tin, đề xuất giải pháp thích ứng. Một số doanh nghiệp lớn chủ động mở rộng hệ thống kho tại các thị trường thứ cấp như Nhật Bản và châu Âu, đồng thời tái cấu trúc chuỗi cung ứng để giảm thiểu rủi ro bị lệ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ.

Đáng chú ý, các tập đoàn đa quốc gia như Apple, Intel, Samsung cũng đang gia tăng đầu tư và sản xuất tại Việt Nam sau khi Hoa Kỳ đưa ra quyết định giảm thuế tạm thời. Điều này không chỉ thúc đẩy dòng vốn FDI vào Việt Nam trong quý II/2025 mà còn củng cố vị thế của Việt Nam như một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu hậu đại dịch. Việt Nam đang dần trở thành điểm đến chiến lược cho các nhà đầu tư tìm kiếm sự ổn định và hiệu quả sản xuất trong bối cảnh địa chính trị phức tạp.

Các biện pháp điều chỉnh chính sách nội địa và chiến lược dài hạn

Không chỉ tập trung vào ngoại giao, Chính phủ Việt Nam còn triển khai loạt biện pháp kinh tế song song nhằm chứng minh cam kết cân bằng thương mại. Bộ Tài chính đã ban hành đề xuất giảm thuế nhập khẩu cho một số mặt hàng từ Hoa Kỳ như LNG, ô tô và ethanol – các sản phẩm Mỹ có thế mạnh nhưng trước đây ít thâm nhập thị trường Việt Nam. Cùng lúc, Bộ Thông tin và Truyền thông chính thức cấp phép cho Starlink – dịch vụ internet vệ tinh của SpaceX – cung cấp hạ tầng tại Việt Nam, cho thấy thiện chí mở cửa với công nghệ Mỹ và khuyến khích chuyển giao công nghệ tiên tiến.

Đồng thời, Chính phủ thành lập các tổ công tác đặc biệt để rà soát lại hệ thống rào cản kỹ thuật, quy định phi thuế và thủ tục hành chính liên quan đến xuất nhập khẩu. Những cải cách này không chỉ nhằm đáp ứng yêu cầu từ phía Hoa Kỳ mà còn là một phần trong chiến lược cải cách thể chế nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Về dài hạn, Việt Nam đặt mục tiêu nâng tỷ trọng xuất khẩu các sản phẩm có hàm lượng công nghệ và giá trị gia tăng cao, hạn chế tình trạng gia công, lắp ráp đơn giản. Ngoài ra, thúc đẩy các hiệp định thương mại thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, UKVFTA cũng được xem là công cụ quan trọng để đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào một đối tác duy nhất.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cũng đã đề nghị Bộ Thương mại Hoa Kỳ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan của Việt Nam trong suốt quá trình đàm phán, nhằm đảm bảo tính hiệu quả, minh bạch và cùng có lợi cho cả hai bên.

Việc Hoa Kỳ hoãn áp thuế và chấp nhận mức tạm thời 10% không chỉ là thắng lợi ngắn hạn về ngoại giao, mà còn là minh chứng rõ ràng cho năng lực đàm phán chiến lược và tính linh hoạt của Việt Nam trong môi trường thương mại quốc tế biến động. Đó cũng là lời nhắc nhở về vai trò chủ động của mỗi quốc gia trong việc định hình tương lai thương mại và bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia. Trong thời gian tới, Việt Nam cần tiếp tục phát huy tinh thần chủ động, phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước – doanh nghiệp – tổ chức quốc tế để duy trì vị thế trên bàn cờ thương mại toàn cầu. Những bài học từ câu chuyện thuế quan lần này sẽ trở thành kim chỉ nam cho các chiến lược đối phó với các cuộc điều chỉnh địa chính trị – kinh tế trong thập kỷ tới.